Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler ve Örnekler Maddeler Halinde, Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler ve Örnekler, Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler, Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler Maddeler Halinde
Türkçede harfler bazı yerlerde büyük yazılır. Harflerin büyük veya küçük yazıldığı yerleri aşağıda maddeler halinde sıraladık. Her maddeye uygun örnekler vererek konuyu pekiştirmenizi amaçladık. Yazım kuralları ile ilgili kuralları cemalaksoy.org sitesini takip ederek öğrenebilirsiniz. Büyük harflerin kullanıldığı yerleri madde madde aşağıya yazdık. Her maddeye de uygun örnekler verdik.
- Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri, unvanlar ve meslek adları büyük harfle başlar:Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, Doktor Behçet Uz, Yüzbaşı Ahmet Çelik,Mareşal Fevzi Çakmak,Mustafa Bey ( Bay Ali Akdemir ), Zeynep Hanım, ( Bayan Sevda Erdem), Sayın Orhan Altıntaş, Mimar Sinan,Nasrettin Hoca …
2. Akrabalık bildiren sözcükler büyük harfle başlamaz : Ali enişte, Ayşe teyze, Saim amca
Ancak akrabalık bildiren sözcükler başa gelirse lakap yerine geçtiği için büyük harfle başlar : Baba Gündüz, Dayı Kemal, Nene Hatun, Dede Korkut …
3. Mektuplarda hitapların ilk sözcüğü büyük harfle başlar: Sevgili kardeşim, Değerli arkadaşım, Aziz dostum…
Resmi yazılarda hitapların ilk sözcüğü ve bütün ad soylu sözcükler büyük harfle başlar: Sayın Başkan, Sayın Vali, Sayın Rektör…
4. Hayvanlar verilen özel adlar büyük harfle başlar : Karabaş, Pamuk, Minnoş, Tekir…
5. Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını anlatan sözler büyük harfle başlar: Müslüman, Müslümanlık, Hıristiyan, Hıristiyanlık, Musevilik, Budist, Hanefîlik, Katolik…
6. Din ve mitoloji kavramlarını karşılayan özel adlar büyük harfle başlar : Tanrı, Allah, Cebrail, Zeus, Venüs, Afrodit…
- Ancak “tanrı” sözcüğü, özel ad olarak kullanılmadığı zaman küçük harfle başlar : Eski Yunan tanrıları.
- Bazı dini kavramların da küçük harfle başlaması gelenekselleşmiştir : sırat köprüsü, cennet, cehennem, gayya kuyusu…
7. Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar: Venüs, Merkür, Plüton, Halley, Büyükayı, Samanyolu, Kutup Yıdızı …
- Dünya, güneş, ay sözcükleri coğrafya ve gökbilimiyle ilgili yayınlarda terim olarak kullanıldığı zaman büyük harfle başlar ; genel kavram bildirdikleri zaman küçük harfle yazılır :
Örneğin:
Ay, Dünya’nın ; Dünya da Güneş’in çevresinde döner. Bu oda güneş ( güneş ışığı ) alır.
Bu gece ay ( ay ışığı ) var.
O adamın dünyada ( insanlar arasında ) bir eşi yoktur.
8. Tarihi olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar : Kurtuluş Savaşı, Milli Mücadele,Cilalı Taş Devri, Yükselme Devri, Milli Edebiyat Dönemi, Tanzimat Dönemi, Haçlı Seferleri, Kavimler Göçü, Lozan Antlaşması…
9. Milli ve dini bayramların, günlerin adları büyük harfle başlar: 23 Nisan Çocuk Bayramı,Cumhuriyet Bayramı, 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı, Ramazan Bayramı, Nevruz Bayramı, Berat Kandili…
- Özelliği nedeniyle bayram niteliği kazanmış günlerin adları da büyük harfle başlar : Tıp Bayramı, Öğretmenler Günü, Anneler Günü…
- Kurultay (kongre), sempozyum, açık oturum, panel vb. bildiren özel adlarda her sözcük büyük harfle başlar : Türk Gramerinin Sorunları Toplantısı, Uluslar arası Türk Dili Kurultayı…
- Ancak genel nitelikteki günlerin, haftaların, kurultay vb. toplantıların adları küçük harfle başlar : tiyatro günü, kitap haftası, sağlık haftası, dil kurultayı…
10. Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen “mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak” sözcükleri büyük harfle başlar: Yıldız Mahallesi, Reşat Nuri Sokağı, Nene Hatun Caddesi, Karaköy Meydanı, Adnan Menderes Bulvarı…
11. Saray, köşk, han, kale, köprü anıt vb. yapı adlarının bütün sözcükleri büyük harfle başlar : Topkapı Sarayı, Çankaya Köşkü, Galata Köprüsü, Ankara Kalesi, Bilge Kağan Anıtı, Horozlu Han…
12. Kitap, dergi, gazete, heykel, ve hukukla ilgili kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her sözcüğü büyük harfle başlar : Nutuk, Kuyucaklı Yusuf, Üç Silahşörler ; Türk Dili, Varlık, Hürriyet, Milliyet ; Halı Dokuyan Kızlar ( tablo), Düşünen Adam ( heykel ) ; Medenî Kanun, Borçlar Hukuku, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği…
13. İki noktadan sonra başka bir kimseden alıp tırnak işareti içinde verdiğimiz aktarma, cümle değerinde ise ilk sözcüğü büyük harfle başlar :
Atatürk diyor ki : “ Hayatta en hakiki mürşit ilimdir. “
- Başka bir kimseden bir cümlenin ancak bir bölümünü aktardığımız zaman ise onun ilk sözcüğü üç noktadan sonra küçük harfle başlar :
“ … masal düşlediklerimizdir. Belki de, yaşama olanağı bulamadığımız şeylerdir . “
- İki noktadan sonra gelen açıklama, bir cümle oluşturuyorsa ya da cümle değerinde ise büyük harfle başlatılır ; tek ya da öbek olarak sıralanan sözcüklerde büyük harf kullanılmasına gerek yoktur :
Bilmeyenlere söyleyeyim : Höyük, vaktiyle kale ve gözcü kuleleri kurulmak için toprak yığılarak yükseltilmiş tepelere denir.
Corot’nun bir tablosu : kavaklar, iki keçi, bulanıkça bir gök, birkaç bulut… Kimi eylemler soyuttur : düşünmek, anlamak, öğrenmek…
14. Özel ad yerini tutan sözcükler ve üzerine dikkat çekilecek önemli kavramlar büyük harfle başlatılabilir :
Başkanlık taslayan Özkan, konuşmasını bitirdikten sonra bir üye Başkan’ın görüşlerini eleştirdi.
Bu yıl Meclis, yeni döneme erken başlayacaktır.
15. Yer adlarında ilk addan sonra gelen “ deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci adlar küçük harfle başlar : Alp dağları, Toros dağları, Tuna nehri, Erciyes dağı, Meriç nehri,
- Kavramı kendi başına bildiremeyip ancak bir tür adıyla tamamlanan özel yer adlarında, tür adı ayrı olmak üzere her iki sözcük de büyük harfle başlatılır : Ağrı Dağı , Eğridir Gölü, Van Gölü , Konya Ovası , Manavgat Çayı , Sakarya Irmağı , Gülek Geçidi , İzmir Körfezi .
16. Bir özel ad ve bir tür adıyla yapılmış olan tür adlarında, tür gösteren ikinci sözcük küçük harfle yazılır : Van kedisi, Amasya elması, Hindistan cevizi, Oltu taşı, Japon gülü, Maraş dondurması, Ankara keçisi, Behçet hastalığı…
NOTLAR :
- Özel ada dahil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz : Cumhuriyet gazetesi, Türk Dili dergisi, Halı Dokuyan Kızlar tabosu…
b. Kitap adlarında ve başlıklarda arada ve sonda bulunan “ve, ile, ya, veya, yahut, ki, ya da, ki, da, de, sözleriyle “mi” soru eki küçük harfle yazılır :
Mai ve Siyah, Ya Devlet Başa ya Kuzgun Leşe, Suç ve Ceza, Ben de Yazdım, Leyla ile Mecnun, Turfanda mı, Turfa mı ?
Ancak bu başlıkların bütün sözcükleri büyük harflerle yazılırsa, yukarıdaki sözcükler de büyük harfle yazılır :
SUÇ VE CEZA, FERHAT İLE ŞİRİN
c. Özel adlardan türetilmiş sözcüklerde ekler kesme işaretiyle ayrılmaz : Türkçe, Avrupalı, Konyalı, Atatürkçülük, Hıristiyanlık, Türkçeleşmek, Avrupalılaşmak…
d. Özel adlara eklenip “aile, gil” anlamı veren “-ler” ekleri kesme ile ayrılmaz : Ahmetlerde toplandık.
e. Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri, cümle içinde büyük harfle yazılmaz. Kendisinden sonra gelen ekler, kesme işaretiyle ayrılmaz.