Geleneğimizde “ninni”nin nasıl bir yeri vardır,
edebiyatımızda ninnilerin yeri, kültürümüzde ninnilerin yeri, Geleneğimizde ninninin nasıl bir yeri vardır,
Ninniler, annelerin çocuklarını sakinleştirmek ve uyutmak için kendilerine özgü bir besteyle söyledikleri halk
kültürü ürünleridir. Ninnilerin bebekleri uyutmanın yanında, bebekleri eğlendirmek, onları sevmek için
söylendiği, annelerin bebek ve küçük çocuklarıyla ninniler aracılığıyla iletişim kurduğu ifade edilmektedir.
Araştırmalar bebeğin doğumundan hemen sonraki erken dönemlerden başlamak üzere gördüğü ve duyduğu tüm
olayların ileriki dönemlerde kendi görüş ve konuşma yetenekleri üzerinde derin bir etki bıraktığını ve
şekillendirdiğini göstermektedir. Bebeklikleri ninnilerle geçmiş çocuklarda, özellikle güçlü bir kişilik ve bazı
sosyal davranışların geliştirilmesi daha kolay olabilmektedir. Bu açıdan ninniler çocuğun motive olabilmesinde,
algılama yeteneğinin gelişmesinde, çevreyle iyi iletişim kurmasında, gerginliklerinin azalmasında, korunma
duygusunun artmasında, kendini ve başkasını doğru algılayabilmesinde önemli bir yere sahiptir. Bu doğrultuda
çalışmanın amacı, Türk Kültürünün önemli sözlü anlatımlarından olan ninnilerin çocuk eğitimindeki önemimi
ortaya koymaktır.
Ninnilerin kültür aktarımında önemli rolleri vardır. Bu roller hem toplumsal yaşamın süreğenliğinin sağlanmasında hem de çocukların bireysel gelişimleri anlamında da önemli etkilere sahiptir. Ninniler, topluma ait değerlerin de nesilden nesile aktarılmasını sağlamaktadır. Bir dili iyi öğrenebilmek ya da öğretebilmek için, o dille ortaya konan ve o dilin konuşulduğu topluma ait kültürü yansıtan eserlerden yararlanmak gerekmektedir. Türk aile yapısı, örf, âdet ve gelenekleri, dini inanış, yaşam şartları, aile içindeki ilişkiler, bebeğe duyulan sevgi ve daha pek çok şey ninniler aracılığıyla çocuklara aktarılmaktadır. (Farsakoğlu, 2006: 14; Güneş, 2010: 28; Toker, 2011: 26). Örnek olarak; aşağıda yer alan ninnilerde, aile içi ilişkiler, işbölümü ve dini inanışlar yer almaktadır.
Bütün kültürlerde ninnilerin çocukları sakinleştirici etkisi bilinmektedir. Ancak çocuklar için ninnilerin daha farklı anlamları vardır. Ninniler, çocuklar için gözleri kapatmadan önce dinlenilen ve öğrenilen bir sestir. Yavaş ilerleyen ritmi, tekrarlayan yapısı ve duygusal sözleriyle çocukta stresi azaltmakta ve uykuyu kolaylaştırmaktadır. Bu nedenle çocuğun gelişimini olumlu yönde etkilemektedir (Farsakoğlu, 2006: 14; Güneş, 2010: 28; Toker, 2011: 26). Örnek olarak; aşağıda yer alan ninnide annenin sevgi ve şefkati, ses tekrarlarıyla ritmik bir şekilde yer almıştır.
Ninni ninni nesine,
Güller koyayım fesine
Güzellik versin sesine
Gürce olsun nefesinde
Ninni yavrum sana ninni
Ninnilerin eğitimsel önemi büyüktür, annelerin büyülü sesleri aracılığı ile fısıldadığı ninniler, çocukların pek çok alandaki gelişimine önemli katkı sağlamaktadır. Ninnilerin ezgisinden, aile ortamındaki konuşmaların tonuna kadar her şey çocuğun dinleme ve konuşma becerisini etkilemektedir. Dinleme bebeklerde ilk öğrenme kanalıdır. Bebekler anne karnında 5. aydan itibaren dışarıdan gelen sesleri dinlemektedir. Ninniler ve konuşmalar, bebekte dinleyerek öğrenmeye yardım etmektedir. Dinleme, alma ve iletme şeklinde gerçekleşecek olan bu sürecin ilk basamağı annenin bir ezgiyle söylediği ninniyle başlamaktadır. Anne şefkati ve sevgisiyle yoğrulan ninnilerle çocukta, sevgi ve hoşgörünün temellerini atmaktadır. Kısaca anne kendi anlayışına göre çocuğunu ninnilerle eğitmektedir (Demir, 2008: 228; Güneş, 2010: 29; Yavuz, 2010: 54; Çek-Cansız, 2011: 65; Toker, 2011: 26). Örnek olarak; aşağıda yer alan ninnide kırsal alan olmasına rağmen çocuğun eğitimine verilen önem vurgulanmaktadır.
Al babası al babası
Yağlığımı sar babası
Oğlun mektebe hazırla
Kitap al da sal babası
Temel dil becerilerinin kazandırılıp geliştirilmesinde ninni, ilk kullanılan pedagojik malzemedir. Ninniler yumuşak bir ezgiyle söylendiğinden bebeği rahatlatıcı etkiye sahiptir. Çocuk için ninni, uykuya hazırlanma sesidir. Bu ses stresi azaltmakta ve nefes alıp vermeyi düzenlemektedir. Rahatlama neticesinde çocuk, anne ya da kendisine bakan kişiye karşı temel güven duygusu da kazanmaktadır. Ninnilerin görünüşte bebekleri uyutmak ve dinlendirmek gibi bir fonksiyonu olduğu düşünülse de aslında yeni doğanın dil, düşünce, müzik/ritmik, sosyal ve kişilik gelişimlerini şekillendiren ilk çocuk/öğretmen deneyimi olduğu çıkarılabilmektedir (Kabadayı 2009: 278; Çek-Cansız, 2010: 50; Güneş, 2010: 29; Kurtuluş, 2010: 47; Toker, 2011: 26). Örnek olarak; aşağıdaki ninnide yer alan sözler çocukları rahatlatmaya ve uykuya kolay geçmelerini sağlamaya yöneliktir. Ninni dedim uyuttum
Allah dedim büyüttüm
Ninni kuzum sana ninni
Ninnilerim senin olsun
Uykularım gözlerine dolsun
Ninni derim uyursun
Allah derim büyürsün
Tıpış tıpış yürüsün
Ninni yavrum sana ninni
Çocuklara ninni ve şarkılar söylemek, sesleri, heceleri ve sözcükleri iyi öğrenmelerine, giderek konuşmayı öğrenmelerine yardım etmekte ve bu becerileri yaşam boyu kullanmalarını sağlamaktadır. Bebekler sözcüklerin melodik ve ritimsel yapılarını inceleyerek sözcükleri tanımaktadır. Yani bebekler işittikleri sözcüklerin melodik ve ritimsel özelliklerinden hecelerini belirlemekte, hecelerin seslerini birleştirerek sözcüğü tanımaktadır. Ninnilerdeki seslerin zenginliği, sözlerin ritmi ve müzikal yapısı sözlü kodlamaları kolaylaştırmaktadır. Aynı zamanda ninnilerde, dil uyumunu sağlamak için ölçü ve uyaktan, çeşitli söz sanatlarından yararlanılmaktadır. Bu nedenle de anadilin güçlenmesine önemli katkılar sağlamaktadır (Güneş, 2010: 34-36). Örnek olarak; aşağıdaki ninnide anadili destekleyen sözcükler ve dil uyumunu sağlayan ölçü ve uyaklar yer almıştır.
Bebeğin beşiği şamdan
Yuvarlandı düştü damdan
Babası gelir diyardan
Ninni bebek, ninni yavrum
KAYNAK:
Ninniler ve Çocuk Eğitimindeki Önemi Yücel GELİŞLİ1 , Elçin YAZICI2
edebiyatımızda ninnilerin yeri, kültürümüzde ninnilerin yeri, Geleneğimizde ninninin nasıl bir yeri vardır,
Türk milleti, her zaman şiire ve sanata önem vermiştir. Türk kültür tarihine bakıldığında, doğumdan ölüme, insan hayatının hemen her aşamasında şiirin yer aldığı görülür. Dünyaya yeni gelen bir çocuk ninnilerle büyür, tekerlemelerle oynar; türkülerle, şiirlerle, marşlarla gençliğini yaşar ve gün gelir ağıtlarla ebediyete gönderilir. Bu bağlamda hayatın henüz başlangıcı olan doğumla birlikte, anne veya diğer büyükler tarafından çocuğun kulağına ilk fısıldanan nağmeler ninnilerdir.
Anonim halk şiir içerisinde yer alan ve hece ölçüsüyle söylenen ninnilerde daha çok annenin çocuğuna karşı hissettiği duygular (sevgi, öğüt, dilek, temenni, dua, şikâyet vs.) ifade edilir. Anne ile çocuk arasında, sevgi ve ilgiye bağlı psikolojik bir bağın kurulduğu ninniler, çocuğun ruhsal gelişiminde, sağlıklı büyümesinde ve huzurlu olmasında da oldukça önemlidir.
Ninnilerin kültür aktarımında önemli rolleri vardır. Bu roller hem toplumsal yaşamın süreğenliğinin sağlanmasında hem de çocukların bireysel gelişimleri anlamında da önemli etkilere sahiptir. Ninniler, topluma ait değerlerin de nesilden nesile aktarılmasını sağlamaktadır. Bir dili iyi öğrenebilmek ya da öğretebilmek için, o dille ortaya konan ve o dilin konuşulduğu topluma ait kültürü yansıtan eserlerden yararlanmak gerekmektedir. Türk aile yapısı, örf, âdet ve gelenekleri, dini inanış, yaşam şartları, aile içindeki ilişkiler, bebeğe duyulan sevgi ve daha pek çok şey ninniler aracılığıyla çocuklara aktarılmaktadır. (Farsakoğlu, 2006: 14; Güneş, 2010: 28; Toker, 2011: 26). Örnek olarak; aşağıda yer alan ninnilerde, aile içi ilişkiler, işbölümü ve dini inanışlar yer almaktadır.
Bütün kültürlerde ninnilerin çocukları sakinleştirici etkisi bilinmektedir. Ancak çocuklar için ninnilerin daha farklı anlamları vardır. Ninniler, çocuklar için gözleri kapatmadan önce dinlenilen ve öğrenilen bir sestir. Yavaş ilerleyen ritmi, tekrarlayan yapısı ve duygusal sözleriyle çocukta stresi azaltmakta ve uykuyu kolaylaştırmaktadır. Bu nedenle çocuğun gelişimini olumlu yönde etkilemektedir (Farsakoğlu, 2006: 14; Güneş, 2010: 28; Toker, 2011: 26). Örnek olarak; aşağıda yer alan ninnide annenin sevgi ve şefkati, ses tekrarlarıyla ritmik bir şekilde yer almıştır.
Ninni ninni nesine,
Güller koyayım fesine
Güzellik versin sesine
Gürce olsun nefesinde
Ninni yavrum sana ninni
Ninnilerin eğitimsel önemi büyüktür, annelerin büyülü sesleri aracılığı ile fısıldadığı ninniler, çocukların pek çok alandaki gelişimine önemli katkı sağlamaktadır. Ninnilerin ezgisinden, aile ortamındaki konuşmaların tonuna kadar her şey çocuğun dinleme ve konuşma becerisini etkilemektedir. Dinleme bebeklerde ilk öğrenme kanalıdır. Bebekler anne karnında 5. aydan itibaren dışarıdan gelen sesleri dinlemektedir. Ninniler ve konuşmalar, bebekte dinleyerek öğrenmeye yardım etmektedir. Dinleme, alma ve iletme şeklinde gerçekleşecek olan bu sürecin ilk basamağı annenin bir ezgiyle söylediği ninniyle başlamaktadır. Anne şefkati ve sevgisiyle yoğrulan ninnilerle çocukta, sevgi ve hoşgörünün temellerini atmaktadır. Kısaca anne kendi anlayışına göre çocuğunu ninnilerle eğitmektedir (Demir, 2008: 228; Güneş, 2010: 29; Yavuz, 2010: 54; Çek-Cansız, 2011: 65; Toker, 2011: 26). Örnek olarak; aşağıda yer alan ninnide kırsal alan olmasına rağmen çocuğun eğitimine verilen önem vurgulanmaktadır.
Al babası al babası
Yağlığımı sar babası
Oğlun mektebe hazırla
Kitap al da sal babası
Temel dil becerilerinin kazandırılıp geliştirilmesinde ninni, ilk kullanılan pedagojik malzemedir. Ninniler yumuşak bir ezgiyle söylendiğinden bebeği rahatlatıcı etkiye sahiptir. Çocuk için ninni, uykuya hazırlanma sesidir. Bu ses stresi azaltmakta ve nefes alıp vermeyi düzenlemektedir. Rahatlama neticesinde çocuk, anne ya da kendisine bakan kişiye karşı temel güven duygusu da kazanmaktadır. Ninnilerin görünüşte bebekleri uyutmak ve dinlendirmek gibi bir fonksiyonu olduğu düşünülse de aslında yeni doğanın dil, düşünce, müzik/ritmik, sosyal ve kişilik gelişimlerini şekillendiren ilk çocuk/öğretmen deneyimi olduğu çıkarılabilmektedir (Kabadayı 2009: 278; Çek-Cansız, 2010: 50; Güneş, 2010: 29; Kurtuluş, 2010: 47; Toker, 2011: 26). Örnek olarak; aşağıdaki ninnide yer alan sözler çocukları rahatlatmaya ve uykuya kolay geçmelerini sağlamaya yöneliktir. Ninni dedim uyuttum
Allah dedim büyüttüm
Ninni kuzum sana ninni
Ninnilerim senin olsun
Uykularım gözlerine dolsun
Ninni derim uyursun
Allah derim büyürsün
Tıpış tıpış yürüsün
Ninni yavrum sana ninni
Çocuklara ninni ve şarkılar söylemek, sesleri, heceleri ve sözcükleri iyi öğrenmelerine, giderek konuşmayı öğrenmelerine yardım etmekte ve bu becerileri yaşam boyu kullanmalarını sağlamaktadır. Bebekler sözcüklerin melodik ve ritimsel yapılarını inceleyerek sözcükleri tanımaktadır. Yani bebekler işittikleri sözcüklerin melodik ve ritimsel özelliklerinden hecelerini belirlemekte, hecelerin seslerini birleştirerek sözcüğü tanımaktadır. Ninnilerdeki seslerin zenginliği, sözlerin ritmi ve müzikal yapısı sözlü kodlamaları kolaylaştırmaktadır. Aynı zamanda ninnilerde, dil uyumunu sağlamak için ölçü ve uyaktan, çeşitli söz sanatlarından yararlanılmaktadır. Bu nedenle de anadilin güçlenmesine önemli katkılar sağlamaktadır (Güneş, 2010: 34-36). Örnek olarak; aşağıdaki ninnide anadili destekleyen sözcükler ve dil uyumunu sağlayan ölçü ve uyaklar yer almıştır.
Bebeğin beşiği şamdan
Yuvarlandı düştü damdan
Babası gelir diyardan
Ninni bebek, ninni yavrum
KAYNAK:
Ninniler ve Çocuk Eğitimindeki Önemi Yücel GELİŞLİ1 , Elçin YAZICI2