KIYI TİPLERİ KONU ANLATIMI, KADİR HOCA DERS NOTLARI, KIYI TİPLERİ VE OLUŞUM SÜREÇLERİ, KIYI TİPLERİ VE ÖZELLİKLERİ, KIYI TİPLERİ NELERDİR,
KIYI TİPLERİ VE OLUŞUM SÜREÇLERİ
Kıyılar, dalgalar ve akıntılar tarafından durmadan işlenmekte, şekil değişikliklerine uğramaktadır. Fakat Dünya’nın çeşitli bölgelerinde farklı kıyı tiplerinin görülmesinin asıl nedeni, kıyı haline geçen bölgelerdeki yer şekillerinin değişik olmasıdır. Başlıca
kıyı tipleri şunlardır:
1. BOYUNA KIYILAR
Dağların kıyıya paralel uzandığı kıyı tipidir. Kıyıda girinti çıkıntı azdır. Doğal limanlar azdır. Karadeniz ve Akdeniz’de boyuna kıyılar görülür.
2. ENİNE KIYILAR
Yükselen denizin kıyıya dik uzanan dağlar arasındaki vadiler ve ovalara doğru sokulması sonucunda oluşan kıyılardır. Kıyı çok girintili çıkıntılıdır. Koy, körfez ve limanlar fazladır. Ege’de enine kıyılar görülür.
3. RİALI KIYILAR
Deniz sularının yükselmesi ile akarsu vadilerinin ağız kısımlarının sular altında kalması sonucunda oluşan kıyı tipidir. İstanbul ve Çanakkale boğaz’ında rialı kıyılar görülür.
4. LİMANLI KIYILAR
Alçak tepelik alanlardaki geniş vadilerin sular altında kalması ve bunların önlerinin setlerle kapanmasıyla oluşan kıyılardır. Karadeniz’in kuzeyindeki Odessa Limanı bu tip kıyılara örnektir.
5. DALMAÇYA TİPİ KIYILAR
Kıyıya paralel olarak uzanan dağlar arasındaki vadilerin sular altında kalması sonucunda oluşan kıyılardır. Adriyatik Denizi kıyıları bu tip kıyılardır. Hırvatistan’da Adriyatik Denizi’nde dalmaçya tipi kıyılar görülür.
6. FİYORD KIYILAR
Buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşan kıyılardır. En güzel örneklerine İskandinavya Yarımadasında rastlanır. Norveç’de fiyortlu kıyılar görülür.
7. SKYER KIYILAR
Buzul aşındırması ve biriktirmesinin birlikte etkili olduğu kıyılardır. Fiyortların önünde, moren depolarından oluşan yüzlerce irili ufaklı adacık yer alır. Norveç kıyılarında bu tip kıyılara rastlanır.
8. HALİÇLİ KIYILAR
Gel-git genliğinin yüksek olduğu kıyılarda, akarsuların ağzında haliçlerin yer aldığı kıyılardır. Genellikle gelgit olayının yaşandığı okyanus kıyılarında görülür. İç denizlerde haliç tipi kıyı görülmez. Kuzeybatı Avrupa’da İngiltere ve İrlanda kıyılarında yaygın olarak görülür.
9. ALÇAK KIYILAR
Geniş kıyı ovaları ve deltaların bulunduğu yerlerdeki kıyı tipidir. Bu kıyı tipinde kıyı çizgisi genellikle düz olup, kıyı okları ve kıyı setleri fazladır. Alçak kıyıların özel bir tipi Watt tipi kıyılardır. Gel-git olayının belirgin olduğu alçak kıyılarda sular çekildiğinde
deniz dipleri yüzeye çıkar. Bu durumun görüldüğü yerlerdeki kıyı tipine Watt kıyı tipi denir.