HATIRA/ANI KONU ANLATIMI DERS NOTLARI

HATIRA/ANI KONU ANLATIMI DERS NOTLARI, ANI KONU ANLATIMI, HATIRA/ANI KONU ANLATIMI, HATIRA/ANI DERS NOTLARI, 11.SINIF DİL VE ANLATIM, 

Anı (Hatıra): Bir kimsenin kendi hayatını, yaşadığı devrede şahidi olduğu ya da duyduğu olayları edebî değer taşıyan bir dille anlattığı yazılara anı (hatırat) denir. Bir başka deyişle, özümüzde bir iz bıraktığı için unutulmayan ve anılmaya değer bulduğumuz olayları anlatan yazı türüdür.

Edebiyat sahasının en yaygın türlerinden biridir. Bu türde verilen eserlerin çok değişik sahalarda oluşu, ona belli bir sınır çizme imkânını zorlaştırır. Anıların önde gelen özelliği, yazarının hayatının belli bir kesitini alması ve çok sonra yazıya dökülmesidir.

İçlerinde anı türünün özelliği bulunabilecek seyahatname, sefaretname, muhtıra, tezkire, menkabe, günlük, otobiyografi ve tarih türleri ile anı türünü karıştırmamak gerekir. Bu türlerin her birinin yazılış gayeleri ayrıdır. Ortak özellikleri ise yaşanmış olaylar üzerine kurulmuş olmalarıdır. Ancak bu özellik, onları birbirinin yerine koyma sebebi olamaz.

Anıların, tarihî gerçeklerin açıklanması sırasında, önemli yardımları dokunur. Anı; tarih değilse de, tarihe yardımcıdır. Devirlerin özelliklerini anlatan anılar, o devrin tarihini yazacaklar için önemli birer belge niteliğindedir. Bundan ötürü, anı yazarı, anılarını yansıtırken tarihî gerçeklerin bozulmamasına çok dikkat etmelidir.

Anı (Hatırat) ile günlük, en çok karıştırılan iki türdür. Bu iki türün en önemli ayrılığı günlüklerin yaşanırken, anıların ise hayatta ya da ömrün sonunda kaleme alınmalarıdır.

Her ne sebeple kaleme alınırsa alınsın anı türünde dürüstlük, samimiyet ve sorumluluk duygusu ön plânda tutulmalıdır. Anı yazarken önce konu tespit edilmeli; sonra ya günü gününe tutulan notlar ya da hafızada saklanan olaylar zinciri, plâna göre düzenlenmelidir. Anı yazılırken süslü sanatlı bir anlatımdan kaçınmalı; açık, sade ve akıcı bir üslûp kullanılmalıdır. Duygu ve düşünceler, içtenlikle gerçeği yansıtmalıdır.

Anılar, ya günü gününe tutulan notlar hâlinde ya da sonradan hatırlanmak suretiyle yazılır.

Batı edebiyatında en ünlü anı yazarları; Sain-Simon (1675-1755) ve J.J. Rousseau.

Batı Edebiyatındaki ünlü anı yazarları ve eserleri şunlardır:

• Sain-Simon - Hatıralar
• Rousseau - İtiraflar

Anılar, genellikle aşağıdaki nedenlerden dolayı yazılır:

1. Geçmişi bir kez daha yaşamak ve yazma alışkanlığı kazanmak.
2. Anıları unutulmaktan kurtarmak.
3. Yok olup gitmesini göze alamadığımız bir gerçeğe kalıcılık kazandırmak.
4. Anıyı oluşturan olayı, durumu, yerleri, kişileri söz konusu edip, başkalarının bilgisine, yararına sunmak.
5. Kamuoyu önünde aklanmaya çalışmak, pişmanlığı dile getirip içini boşaltmak, günah çıkarmak.
6. Gelecek kuşaklara geçmişten sonuçlar çıkarıp sunmak.
7. Gerektiği zaman bir eleştiride bulunmak.
8. İnsanoğlunun; yaşantılarını, deneyimlerini başkalarıyla paylaşmak gereğini duymak. (S. SARICA - M. GÜNDÜZ, Güzel Konuşma Yazma, s. 375)

Anı (Hatıra) Türü Özellikleri :

1. Yaşanmakta olanı değil, yaşanmış bir konuyu anlatır.
2. İnsan belleğinde iz bırakan olay ve olguları anlatır
3. Tarihsel gerçeklerin öğrenilmesine katkı yaptığı için tarihçilere ışık tutar.
4. Tanınmış, bilim, sanat ve politika adamlarının yaşamlarını çalışma ve araştırmalarını anlatır.
5. Yazarın unutulmasını istemediği gerçekleri kalıcı kılar.
6. Geçmiş birinci kişinin ağzından kişisel yargılar ve yorumlarla verilir.

Anı (Hatıra) Türü Tarihsel Gelişmi

Batıda en çok yaygın bir tür olup ilk örneğini eski Yunan sanatçısı Ksenophon'un "Anabasis" adlı eseriyle vermiştir. Eflatun'un birçok eseri bu türdendir.

18. yüzyılda;

• J. J. Rouseau'nun " İtiraflar"
• Goldoni'nin "İyilik Sever Somurtkan",
• Goethe'nin "Şiir ve Gerçek",
• Andre Gide'nin "Jurnaller "

bu alanda önemli eserlerdir.

19. yüzyılda Fransız edebiyatında;

• Victor Hugo'nun"Gördüklerim",
• Stendhal'ın "Bencillik Anılar",
• Verlaine'nin "İtiraflar";

Rus yazar Tolstoy'un "İtiraflarım"...

20. yüzyılda dünyanın her ülkesinde çok sayıda edebiyatçı bu türde eserler vermeye devam etmektedir.

Bizde, 7. yüzyıla ait "Göktürk Yazıtları" bu türün ilk örneği sayılmaktadır. 16. yüzyılda Hindistan'da bir imparatorluk kurmuş olan Babür Şah'ın yazdığı "Babürname" , 17. yüzyılda Ebul Gazi Bahadır Han'ın yazdığı "Şecere-i Türk", Katip Çelebi ve Naima'nın bir çok eseri bu türün örneklerindendir.

Eski edebiyatta anı özelliği taşıyan "vakainameler, gazavatnameler, sefaretnameler bu türün örnekleri sayılmaktadır.

Edebi tür anlamında anı ise bizde Tanzimat döneminde başlamıştir. Önceleri Ebuziya Tevfik ve Ali Suavi çıkardıkları gazetelerde anılarını yayınlarlar daha sonra ;

• Akif Paşa'nın "Tabsıra"
• Namık Kemal'in "Magaza Mektupları"
• Ziya Paşa'nın "Defter-i Amel"
• Ahmet Mithat Efendi'nin "Menfa"
• Muallim Naci'nin "Ömer'in Çocukluğu"

Servet-i Fünun Döneminde;

• Ahmet Rasim'in "Eşkal-i Zaman", "Falaka", "Muharrir, Şair, Edip"
• Halit Ziya'nın "Kırk Yıl", Saray ve Ötesi
• Hüseyin Cahit Yalçın'ın : " Edebi Hatıralar".

Son Dönem Edebiyatında;

• Yakup Kadri: "Zoraki Diplomat, Vatan Yolunda , Gençlik ve Edebiyat Hatıraları"
• Ruşen Eşref Ünaydın : " Atatürk'ü Özleyiş"
• Falih Rıfkı Atay : "Çankaya"
• Halide Edip : "Türk'ün Ateşle İmtihanı"
• Yahya Kemal: " Çocukluğum, Gençliğim, Siyasi ve Edebi Hatıralarım"
• Yusuf Ziya Ortaç " Porteler," Bizim Yokuş"
• Ahmet Hamdi Tanpınar : " Kerkük Anıları"
• Samet Ağaoğlu: " Babamın Arkadaşları"
• Salah Birsel : "Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu"
• Halikarnas Balıkçısı : " Mavi Sürgün"
• Oktay Rıfat : "Şair Dostlarım"

Ayrıca, son dönemde, Celal Bayar, İsmet İnönü, Kazım Karabekir ve Rauf Orbay gibi siyasi kişilerin yazdıkları anılar, yakın tarihimizi aydınlatması bakımından önemli eserlerdir.